“Ja, we hebben als publisher de rechten van de artiest gekregen” is een veelgehoorde stelling in de muziekindustrie. Meestal luidt mijn eerste vraag vervolgens: “Hoe dan?”
Overdracht van auteursrecht is mogelijk op grond van artikel 2 lid 1 Auteurswet (“Aw”). Op grond van lid 2 van hetzelfde artikel kan het auteursrecht ook geheel of gedeeltelijk per licentie aan een derde worden overgedragen. Let op dat als een auteursrechtelijk beschermd werk door meerdere makers is gemaakt, van al deze makers medewerking nodig is voor de licentie of overdracht.
Akte van overdracht (of exclusieve licentie)
Overdracht en een exclusieve licentie dient volgens artikel 2 lid 3 Aw per akte te gebeuren. Een akte is volgens artikel 156 van het Wetboek van Burgerlijker Rechtsvordering (“Rv”) een geschrift bestemd om tot bewijs te dienen. Dit kan bijvoorbeeld een fax of een e-mail zijn.
Een vraag uit de praktijk en een vaak voorkomend misverstand:
ik heb wel “akkoord” geantwoord op de e-mail waarin de overeenkomst als bijlage was opgenomen, maar ik heb hem niet ondertekend. Geldt de overeenkomst dan?
Het antwoord is in principe “ja”. Een overeenkomst komt namelijk tot stand door aanbod en aanvaarding. De bijlage was het aanbod, het “akkoord” was de aanvaarding. De verkrijger van de (gebruiks)rechten krijgt alleen de bevoegdheden die in akte zijn omschreven of die uit de aard en de strekking van de titel (overdracht) of de licentie noodzakelijkerwijs voortvloeien. De rechter heeft in het verleden bijvoorbeeld bepaald dat het geven van toestemming voor het opnemen van een bijdrage in een krant, niet inhoudt dat diezelfde bijdrage ook op een cd-rom of in een digitale databank mag worden opgenomen.
Vernietiging van ongeldige overdracht
Als een exclusieve licentie niet in een akte is vastgelegd, dan is de licentie vernietigbaar. Vernietiging kan simpelweg plaatsvinden door de wederpartij daarvan schriftelijk op de hoogte te stellen. De vernietiging heeft terugwerkende kracht, waardoor de exclusieve licentie wordt geacht niet te hebben bestaan. Na de vernietiging moeten eventueel al verrichte handelingen en uitbetalingen als gevolg van de licentie worden teruggedraaid.
Beslag en fictief makerschap
In beginsel is auteursrecht niet vatbaar voor beslag, maar dat ligt wat anders als de maker een zogenaamde fictieve maker is. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als een in opdracht van een rechtspersoon gemaakt werk, openbaar wordt gemaakt met de naam van de rechtspersoon erbij of als een werknemer, terwijl dit tot zijn takenpakket behoort, onder werktijd een auteursrechtelijk beschermd werk maakt. Het auteursrecht komt dan toe aan de werkgever. Instellingen, zoals rechtspersonen en werkgevers hebben niet dezelfde bescherming nodig als natuurlijke makers. De laatstgenoemde groep makers heeft een persoonlijke band en staat vaak in een zwakkere positie dan een exploiterende vennootschap. Denk maar aan de maker van muziek die een deal wil sluiten met een uitgever. Het is dan vaak de uitgever die de regels en royalty’s bepaalt.
Bescherming van de zwakkere partij: de maker
Artikel 2 Aw is aangepast door de invoering van de Wet Auteurscontractenrecht. De achterliggende gedachte is om tegemoet te komen aan de wens tot meer bescherming van de maker (dan wel zijn erfgenamen of legatarissen). Deze bescherming dient er onder andere toe te leiden dat de natuurlijke maker of de daaraan gelijk te stellen onderneming, niet zomaar zijn of haar rechten prijsgeeft. Door de aanpassing is de mogelijkheid van het verlenen van een licentie expliciet opgenomen, zijn aan exclusieve licenties vereisten verbonden die voorheen alleen voor overdracht van toepassing waren en er is meer bescherming gekomen voor de maker, zijnde een natuurlijk persoon, omdat op zijn of haar auteursrecht geen beslag kan worden gelegd.
Reflexwerking
Er bestaat wel een reflexwerking voor rechtspersonen die zich feitelijk in dezelfde positie bevinden als natuurlijke personen. Hierbij kun je denken aan een natuurlijk persoon die zijn werkzaamheden verricht via zijn eigen rechtspersoon. Reflexwerking wil zeggen dat kleine bedrijfjes ook een beroep kunnen doen op de regels die eigenlijk alleen voor natuurlijke personen gelden. Als zo’n klein bedrijfje, bijvoorbeeld de BV van een maker, van de bescherming van het Auteurscontractenrecht gebruik wil maken, dan kan dat. Je zal dan onder andere wel moeten aantonen dat het bedrijfje zich in dezelfde zwakke positie als de natuurlijk persoon bevindt.
Ingangsdatum nieuwe regels
Deze vernieuwingen gelden voor de overdrachten en exclusieve licenties van na 1 juli 2015. Indien je voor die tijd een exclusieve licentie hebt verleend of je auteursrecht hebt overgedragen, dan gelden de oude regels. Zo hoefden exclusieve licenties van voor 1 juli 2015 dus niet per akte te worden verleend.
Let op: niet-exclusieve licenties zijn vormvrij. Deze kunnen worden verstrekt en verkregen via algemene voorwaarden, mondeling of zonder dat het specifiek en expliciet wordt benoemd. Als maar op een bepaalde manier toestemming blijkt voor gebruik van het auteursrecht van de maker.
Balans Auteurscontractenrecht
Door de invoering van het Auteurscontractenrecht is er wat meer bescherming gekomen voor de makers van auteursrechtelijke werken. Aan de andere kant komt er ook een grotere papierwinkel bij kijken en het is maar de vraag of de makers die zo zorgvuldig blijven bijhouden als de exploitanten. In die zin blijft de exploitant de sterkere partij.
Door mijn kennis te delen over het auteursrecht, hoop ik een steentje bij te dragen aan een eerlijkere muziekeconomie. Wees je bewust van je rechten en krijg controle over je contracten.
Overdracht van auteursrecht: hulp nodig?
Heb je hulp nodig bij de overdracht van auteursrecht of ben je gevraagd een licentie te verlenen? Neem dan gerust contact op. Uiteraard kan ik je ook helpen als je zelf een foto of muziekwerk van iemand wil gebruiken en jullie afspraken daarover wil vastleggen.