Ok, er was dus ooit eens een mevrouw die het wel handig leek om in een uitzending van Opsporing Verzocht een dader proberen te vinden door te stellen dat deze dader een Ali B-accent had. Zegt die mevrouw nou gewoon dat ze een (soort) Marokkaan zoekt? Ja, dit is helaas een waargebeurd verhaal. Maar dat verhaal wordt nog erger…
Aanleiding rechtszaak tegen Ali B
Ali B die vond dit (naar mijn mening; heel terecht) wat te ver gaan en gebruikte het geluidsfragment waarop die onhandige mevrouw te horen is in zijn theatershow. Die mevrouw vond dat supernietleuk omdat zij – naar eigen zeggen – telkens opnieuw werd geconfronteerd met media-aandacht en zij een publiek figuur is geworden omdat zij herkend wordt.
Begrijp me niet verkeerd; het is heel erg dat je ooit een overval moet meemaken. Ik kan me echt voorstellen dat je daarvan schrikt en daar last van hebt. Ik begrijp ook dat je ontzettend boos en verdrietig bent en hoop dat de daders zullen rotten in de hel. Maar ik begrijp ook dat je het niet zo leuk vindt als je eigen- én artiestennaam wordt gebruikt om een categorie overvallers aan te duiden. Maar goed, tot zover deze persoonlijke noot. Laten we kijken naar wat de rechter van de zaak vindt.
Argumenten van de boze mevrouw
De vrouw was allereerst van mening dat haar portretrecht was geschonden door Ali. Ten tweede sleepte ze de Algemene Verordening Gegevensbescherming (“AVG” of in het Engels “GDPR”) erbij en ten derde beriep zij zich zelfs het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (“EVRM”).
Veel mocht het niet baten, want de vrouw kreeg ongelijk. Gevoelstechnisch denk ik dan; eigen schuld, dikke bult, maar gelukkig ligt er ook nog een interessante juridische rechtvaardiging aan dat gevoel ten grondslag.
Portretrecht
Het portretrecht is geregeld in de Auteurswet. De wet maakt daarbij een onderscheid tussen portretten die in opdracht zijn gemaakt en portretten die niet in opdracht zijn gemaakt. Die de regeling voor niet-opdrachtportretten staat in artikel 21 van de Auteurswet:
Is een portret vervaardigd zonder daartoe strekkende opdracht, den maker door of vanwege den geportretteerde, of te diens behoeve, gegeven, dan is openbaarmaking daarvan door dengene, wien het auteursrecht daarop toekomt, niet geoorloofd, voor zoover een redelijk belang van den geportretteerde of, na zijn overlijden, van een zijner nabestaanden zich tegen de openbaarmaking verzet.
Staat het herkennen van een stem gelijk aan een portret? Neen. Daarvoor is het portretrecht niet bedoel, zo vindt de rechter. Het portretrecht beschermd iemands gezicht, of een deel daarvan, of in ieder geval een (zeer) herkenbare vorm, waaraan iemand kan worden herkend. Een stem maakt geen onderdeel uit van dat spectrum aan kenmerken en dus gaat een beroep op het portretrecht hier niet op.
Ik schreef eerder 2 blogs over het portretrecht op afbeeldingen die wél in opdracht waren gemaakt en wat je daar precies mee mag doen. Check dat 2e blog hier.
AVG versus Ali B
“De Algemene verordening gegevensbescherming is een Europese verordening die de regels voor de verwerking van persoonsgegevens door particuliere bedrijven en overheidsinstanties in de hele Europese Unie standaardiseert”, zo vat Wikipedia mooi samen. Deze verordering geldt sinds 25 mei 2018 en regelt kortgezegd hoe privacy beschermd moet worden in Europa. De AVG is daarom ook wel bekend als de General Data Protection Regulation of GDPR.
De rechtbank zegt allereerst dat een stem wel een zogenaamd “biometrisch persoonsgegeven” is en dat de mevrouw aan de hand van de stem kan worden herkend. De bekende gegevens van de mevrouw, ondanks dat zij niet helemaal in beeld kwam, kunnen eigenlijk maar naar 1 persoon leiden, dus normaliter moet er een goede grond aanwezig zijn voor de verwerking van die gegevens.
De rechter geeft daarbij heel begrijpelijk aan:
Bovendien heeft de vrouw zelf aan het televisieprogramma meegewerkt en dus toestemming gegeven voor openbaarmaking van haar stemfragment.
De rechter vindt dat die goede grond aanwezig is en dat verwerking dus is toegestaan. In dit geval is de verwerkingsgrond “artistieke uitdrukking”, ook al is dat vervat in een koekje van eigen deeg. 2-0 voor Ali B dus.
Meer informatie over de AVG staat hier en op mijn blog daarover.
Afweging van mensenrechten
Uiteindelijk scoort Ali B een hattrick, omdat ook het beroep op het EVRM wordt afgewezen. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens bevat regels en rechten voor burgers. Die rechten zijn eigenlijk allemaal een soort afwegingen van belangen. Aan de ene kant staat vaak de vrijheid van meningsuiting en aan de andere kant bijvoorbeeld het verbod op discriminatie.
Artikel 8 EVRM
In deze zaak speelde een beroep op artikel 8 van het EVRM een rol:
Article 8. – Right to respect for private and family life
1.Everyone has the right to respect for his private and family life, his home and his correspondence.
2.There shall be no interference by a public authority with the exercise of this right except such as is in accordance with the law and is necessary in a democratic society in the interests of national security, public safety or the economic well-being of the country, for the prevention of disorder or crime, for the protection of health or morals, or for the protection of the rights and freedoms of others.
Persoonlijke levensssfeer
De mevrouw vond dat haar persoonlijke levenssfeer was geschonden doordat Ali B haar had afgebeeld en een geluidsfragment van de vrouw liet horen waarbij zij on national television vertelde dat ze een dader zocht met een Ali B-accent. De rechter oordeelde dat hem juist het recht toekwam om zijn gevoelens hierover te uiten en daarbij – middels zijn theatershow – te reageren op de negatieve publiciteit na de uitspraak van de vrouw. Ik kan mij heel goed voorstellen dat zoiets je niet in de koude kleren gaat zitten en dat het in de media ook best wel wat losmaakt.
Was dit oordeel anders geweest als de vrouw had gezegd dat ze een dader zocht met een Jochem Meyer-accent of een Mark Rutte-accent? En Jörgen Raymann? Dat is lastig en een vrij netelige discussie. In dit geval vond de rechter in ieder geval (anders dan de boze mevrouw) dat Ali B de mevrouw niet heeft weggezet als iemand die discrimineert.
Artikel 10 EVRM
In artikel 10 van het EVRM staat:
Article 10. – Freedom of expression
1.Everyone has the right to freedom of expression. This right shall include freedom to hold opinions and to receive and impart information and ideas without interference by public authority and regardless of frontiers. This Article shall not prevent States from requiring the licensing of broadcasting, television or cinema enterprises.
2.The exercise of these freedoms, since it carries with it duties and responsibilities, may be subject to such formalities, conditions, restrictions or penalties as are prescribed by law and are necessary in a democratic society, in the interests of national security, territorial integrity or public safety, for the prevention of disorder or crime, for the protection of health or morals, for the protection of the reputation or rights of others, for preventing the disclosure of information received in confidence, or for maintaining the authority and impartiality of the judiciary.
Vrijheid van meningsuiting
Verder acht de rechter het niet-aannemelijk dat de show van Ali allerlei negatieve gevolgen voor de vrouw heeft meegebracht. Ali B kan zich daarom met recht beroepen op zijn vrijheid van meningsuiting. Dat recht wordt in deze zaak dus – gelet op alle omstandigheden van het geval – geacht zwaarder te wegen dat het recht van bescherming van de persoonlijke levenssfeer.
Ik heb de show van Ali niet helemaal gezien, maar als iemand van jullie dat wel heeft gedaan, dan hoor ik graag wat jullie ervan vonden. Heeft de rechter gelijk?
Hoger beroep
De vrouw vindt waarschijnlijk dat Ali geen gelijk heeft en wellicht ook wel dat de rechter het bij het verkeerde eind heeft. Er staat dan ook waarschijnlijk nog wel hoger beroep open tegen het uitspraak van de rechter, maar het is maar de vraag of de betreffende mevrouw dat aandurft. Misschien to be continued, maar ik denk het eigenlijk niet.
Ongewenst in het nieuws?
Heb jij vragen over portretrecht of ben je ongewenst in het nieuws gekomen? Neem gerust contact op zodat we samen kunnen kijken wat we eraan kunnen doen.