Nu.nl schrijft op 29 juli 2022: “Kelis is niet te spreken over de werkwijze van Beyoncé. Laatstgenoemde brengt vrijdag haar album Renaissance uit en gebruikt daarop een sample van Kelis, maar heeft haar collega hier niets over laten weten.”
De nieuwste sampling fittie tussen de twee dames gaat over de track “Energy” van Beyoncé:
In Energy zou volgens de fanlcub van Kelis een sample zitten uit de track “Get Along With You” van Kelis, maar later blijkt dat het eigenlijk om een sample uit Kelis’ megahit “Milkshake” gaat:
Beschuldigingen van Kelis tegen Beyoncé over sampling
Toen alle boys in the yard waren, begon het gedonder. Kelis schreef namelijk:
“Ik sta perplex over hoe respectloos en onkundig de betrokken partijen hebben gehandeld. Ik kwam hier op hetzelfde moment achter als iedereen. Niets is ooit wat het lijkt. Sommige mensen in deze business hebben geen ziel en geen integriteit en houden iedereen voor de gek.”
Daardoor lijkt het alsof 1) Beyoncé toestemming had moeten vragen, 2) er onkundig gehandeld zou zijn, 3) Kelis een goedkeuringsrecht had op het gebruik van samples van haar werk, 4) dat het gesamplede werk van haar was en 5) niemand haar heeft benaderd voor het verwerken van een sample uit haar werk, in een nieuwe track. Kelis vindt dan ook dat er sprake is van diefstal, maar wat haar het meest steekt is dat Bey haar niet even heeft geappt. Zo ver gaat het artikel op Nu.nl natuurlijk niet, maar het zijn natuurlijk wel legitieme vragen om te stellen, omdat het anders alleen bij een beschuldiging blijft. Een zichzelf respecterend nieuwsmedium had Beyoncé in ieder geval even om een reactie kunnen vragen. Als Kelis geen eigenaar is van de sample, hoeft Beyoncé namelijk ook geen toestemming te vragen.
Kelis versus Pharrell Williams en Chad Hugo
Maar de story gaat verder. Kelis richt haar pijlen daarnaast op producers Pharrell Williams en Chad Hugo. Zij zouden haar hebben opgelicht door alle credits van haar eerdere albums naar zich toe te trekken, waardoor zij er niets meer aan verdient en ook geen geld zal krijgen voor de sample van Beyoncé. Daar moet dan dus een contractuele afspraak onder liggen, waarbij niet Kelis, maar Pharrell en Chad als de auteurs van haar muziek worden gezien. Op zich kan dat natuurlijk. Kelis stelt vervolgens dat Pharrell en Chad geen woord van haar muziek hebben geschreven. Ook dat kan; doorgaans maken producers alleen de muziek en doen zij in beginsel niet zoveel met de tekst. De producer wordt in dat geval gezien als auteursrechthebbende op de compositie en als uitvoerend kunstenaar voor wat betreft de uitvoering van die compositie. Als de producers daarnaast het initiatief hebben genomen voor de opname en daar ook de verantwoordelijkheid voor dragen, dan zijn zij ook mastereigenaar. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de artiest initiatiefnemer en verantwoordelijke is en de producers heeft ingeschakeld, betaald, de studio heeft geregeld, etc. In dat geval in de artiest in beginsel de mastereigenaar. De zaak van Martin Garrix tegen Spinnin’ Records ging daar voor een groot deel over. Zie mijn blogs daarover via deze link.
Hypocrisie
Kelis klaagt verder dat Pharrell hypocriet is, omdat hij zou hebben gezegd dat artiesten hun rechten moeten beschermen, terwijl hij die van haar zou hebben afgenomen. Dat kan alleen als zij heeft getekend bij het kruisje.
Ook Beyoncé is hypocriet volgens Kelis, omdat de vrouw van Jay-Z in verschillende nummers beweert dat vrouwen elkaar moeten steunen en dat in dit geval niet doet. Tja.
Heeft Kelis een punt? Daarvoor moeten we eerst kijken wat sampling is en omdat het bericht op Nu.nl niet alle informatie geeft, moeten we een paar aannames doen op basis van wat Kelis daar zelf over zegt.
Wat is sampling?
Als je in een muziekproductie gebruik maakt van onderdelen van bestaande, uitgevoerde en opgenomen muziekwerken, dit wordt ‘sampling’ genoemd. Een soundsample is een kort geluidsfragment, dat lang genoeg is om een oorspronkelijke en muziekauteursrechtelijk beschermde klank te reproduceren en ook het gebruik van de master wordt gezien als sampling.[1] Voor een sample zal een licentie (toestemming) moeten worden gevraagd aan de rechthebbende op de sample zelf en/of het werk waaruit de sample afkomstig is.[2] Het gebruik van een sample in een nieuw werk valt namelijk onder het verveelvoudigingsrecht van die rechthebbende.[3] Bij een sample dient rekening gehouden te worden met de auteurs- en de nabuurrechthebbenden daarop. Een bekende, recente zaak hierover ging tussen Moses Pelham en Kraftwerk.
Interpolatie
Als een sample opnieuw wordt uitgevoerd en wordt opgenomen, is er sprake van een ‘interpolatie’. De rechthebbenden op de uitvoering en de master worden daarmee eigenlijk buiten spel gezet. Je kijkt dan alleen naar de auteursrechthebbenden voor toestemming.
Sample clearance
Vaak zullen bekende muziekauteurs hun rechten hebben overgedragen aan een muziekuitgever. Degene die een sample voor gebruik wil clearen (= toestemming vragen voor gebruik) moet in dat geval aan deze uitgever om toestemming vragen. Dat gebeurt via een sampling clearance agreement. Daarin worden afspraken gemaakt over de financials en over het gebruik. Wanneer het gesamplede werk vervolgens ook over de grenzen uitgebracht wil worden, dan dient de maker wellicht ook om toestemming te vragen aan een of meerdere ‘onderuitgevers’.[4] Licenties zijn namelijk vaak aan nationale restricties onderhevig. Een licentie voor de Benelux wil dus zeggen dat je een werk niet in Frankrijk openbaar mag maken.
De beschuldiging van Kelis gaat er vanuit dat dit allemaal niet gebeurd zou zijn. Gelet op de grootte van de artiesten en de financiële belangen die hiermee samenhangen, acht ik dit niet aannemelijk.
Kelis staat ook niet in de titel credits van Milkshare vermeld als schrijver, maar alleen als uitvoerend artiest. Daar zit waarschijnlijk dan ook het pijnpunt.
Verschil tussen sampling en remixen
Remixen onderscheid zich overigens van sampling, omdat bij sampling een klein deel uit een ander werk als element gebruikt wordt in een nieuwe creatie[5] of als basis wordt gebruikt terwijl de andere elementen veranderen[6]. Bij een remix of een remake wordt een bestaand werk als basis genomen en vervolgens bewerkt, zonder dat de kern veranderd: er worden slechts naar de smaak van de DJ elementen vervangen, bewerkt en toegevoegd[7]. Ook voor een remix is natuurlijk toestemming nodig van de auteursrechthebbenden voor wat betreft de compositie of tekst en eventueel aan de nabuurrechthebbenden voor zover er een bestaande opname wordt gebruikt. Check dit blog voor meer informatie over dit onderwerp.
Clearen van een sample door middel van een contract
Overdracht van auteursrecht is mogelijk op grond van artikel 2 lid 1 Auteurswet (“Aw”). Op grond van lid 2 van hetzelfde artikel kan het auteursrecht ook geheel of gedeeltelijk per licentie aan een derde worden overgedragen. Overdracht en een exclusieve licentie dient volgens artikel 2 lid 3 Aw per akte te gebeuren. Een akte is volgens artikel 156 van het Wetboek van Burgerlijker Rechtsvordering (“Rv”) een geschrift bestemd om tot bewijs te dienen. Uit de toelichting op de wet blijkt dat het gaat over een ondertekend contract. Het is in de Kelis-zaak natuurlijk de vraag of er sprake is geweest van zo’n samplingcontract. Waarschijnlijk wel, want Pharrell en Chad zullen niet zomaar voor Kelis hebben gewerkt.
Aan wie moet je toestemming vragen voor het gebruik van een sample?
Als het door Beyoncé gebruikte sample eigendom is gebleven van de twee heren en de gebruikte sample bevat geen tekst (of andere auteursrechtelijke bijdrage) van Kelis, dan konden Pharrell en Chad dus toestemming verlenen aan Beyoncé voor sampling. Waarschijnlijk is dat ook gebeurd, aangezien Pharrell zijn lesje ontlening wel heeft geleerd na de Blurred Lines-zaak tegen de erven van Marvin Gaye. In de laatste uitspraak van de rechter is bepaald dat Thicke en Williams in totaal een kleine 5 miljoen dollar aan schadevergoeding betalen aan de erfgenamen van Gaye. Ook krijgen de nabestaanden van Marvin recht op de helft van de royalty’s op het nummer.
In De Machine werd laatst zelfs besproken dat credits bij de track ‘Break My Soul’ van Beyoncé werden gegeven, omdat dezelfde presets in een synthesizer zouden hebben gestaan als bij de hit ‘Show Me Love’ van Robin S en ze iedere vorm van onrechtmatige ontlening of het ontbreken van credits (en dus de schijn van plagiaat) wilden voorkomen. Better safe than sorry? Of is dit de ver-Amerikanisering van de muziekindustrie? Een soort van; je mag je kat niet in de magnetron doen-waarschuwing…
Respectloos en onkundig of gewoon een beetje zuur?
Ik denk eerlijk gezegd dat er tussen Pharrell, Chad en Hugo een prima deal tot stand is gekomen, maar dat Kelis hierbij gesidelined is, omdat ze op papier geen rechten heeft. Lullig? Ja, wellicht wel. Maar als zij destijds een wat minder slimme deal heeft gesloten, dan zou ze daarover moeten klagen en even op de blaren moeten zitten. Van “diefstal” is vermoedelijk geen sprake.
Had Beyoncé haar even een berichtje kunnen sturen? Dat natuurlijk wel, dus misschien heeft Kelis gelijk dat het respectloos is geweest. Zakelijk en juridisch gezien is daar echter geen verplichting toe, dus van onkundig handelen is geen sprake. The music industry isn’t a kindergarten, ook als je eigenlijk liever in je yard speelt. Sorry Kelis.
Vragen over sampling?
Wil je meer weten over sampling van jouw werk of andersom? Neem gerust contact op om de adviesmogelijkheden en juiste contracten te bespreken.
[contact-form][contact-field label=”Naam” type=”name” required=”true” /][contact-field label=”E-mail” type=”email” required=”true” /][contact-field label=”Site” type=”url” /][contact-field label=”Bericht” type=”textarea” /][/contact-form]
Voetnoten
[1] Spoor, Verkade en Visser 2005, p. 118 – 119 en ook S. Kökbugur, ‘Soundsampling: artistieke creativiteit of maatschappelijk probleem?’, AA 1994, nr. 3, p. 556
[2] US Court of Appeals for the Ninth Circuit, 4 november 2003, zaaknummer 388 D.3d 1189 (Newton vs Diamond), waarin werd geoordeeld dat een sample van drie noten uit het werk ‘Choir’ van Newton niet lang genoeg was om van een compositie te kunnen spreken. Op het nummer ‘Pass the Mic’ van de Beastie Boys, waarin de sample van de drie noten van Newton voorkwam, rust wel auteursrecht, omdat het in dat nummer meer dan veertig keer wordt herhaald en zodoende de basis vormt van het muziekwerk.
[3] Spoor, Verkade en Visser 2005, p.162.
[4] B.H.M. Schipper, De kunst van het clearen. Het verkrijgen van toestemming voor het gebruik van samples, Muziekwereld 2007, nr. 4, p. 38.
[5] In het Labeij/Spears-voorbeeld op p. 16, waarbij een DJ in een door hem geproduceerd technonummer een sample van de stem van Britney Spears gebruikt, zullen er niet meer consumenten naar Britney Spears gaan luisteren. Door het gebruik van haar stem zullen waarschijnlijk ook Britney Spears-fans niet meer dan voorheen naar de muziek van de techno-DJ gaan luisteren.
[6] Voor enkele voorbeelden, zie (en luister) <http://www.whosampled.com/>.
[7] Een bekend en recent voorbeeld is ‘We Speak No Americano’ van Yolande Be Cool & DCUP (2010), <http://www.youtube.com/watch?v=7E9Ed9DUQoQ&feature=fvst>. Het nummer is een remake van ‘Tu Vu Fa l’Americano’ van Renato Carosone (1956), <http://www.youtube.com/watch?v=aM4PHnGD4BE>.
Sampling, bezint eer ge begint.
